Ako sa stanovišta grada govorimo o Danu grada, oslobođenju Subotice u Prvom svetskom ratu ili bilo kom drugom jubileju, pristojnost je ono što u lokalnim okvirima treba istaći i negovati kao istorijski vredno
Branko M. Žujović
Kada je, uostalom vrlo skupo – za 266.666 tadašnjih forinti i 40 krajcara na šest godina, tadašnjem sajmištu zvanom Sent Marija, odnosno Subotici, 22. januara 1779. godine prodala status slobodnog kraljevskog grada, carica i kraljica Marija Terezija nije po svoj prilici ni znala gde se naša varoš baš tačno nalazi.
Gradskog izaslanika Petra Jozića pitala je samo za lepe kuće u varoši. Prema Ištvanu Ivanjiju, doslovce je rekla: “Lepo je to što Sent Marija leži kao u raju. Imate li tamo lepih kuća?”
Petom tačkom povelje o sticanju statusa slobonog kraljevskog grada naloženo je bilo povećanje broja trgovaca, ali isključivo rimokatoličke veroispovesti, uz besplatnu dodelu zemlje. Ni trinaesta tačka povelje nije bila baš afirmativna: predviđala je sticanje prava građanstva samo rimokatolicima.
Tu dolazimo do prve tačke uporišta o pristojnosti kao zajedničkom istorijskom sadržatelju svih Subotičana.
Sa koliko samo strpljenja i razumevanja situacije nerimokatolici u Subotici danas obeležavaju 1. septembar kao zvanični Dan grada. Uz mnogo razumevanja uvažava se činjenica da pomenuto slovo carske volje u praksi nije do kraja sprovedeno i da su nerimokatolici, ipak, ostali važan deo grada. Prednost se daje opštem značaju povelje, a ne njenim krajnje spornim delovima.
Zatim, imamo ulazak srpske vojske u Suboticu, na današnji dan 1918. godine. Ulazak se dogodio bez preterane euforije i što je najvažnije bez nasilja. Vojnici su u grad doslovno doputovali vozom, u savršenom poretku, uz jedno pristojno “Dobro veče” koje je sa lokomotive izgovorio rođak današnjeg šefa opozicije u gradskoj skupštini.
Ulazak naše vojske u grad bio je viteški, civilizovan i gospodski. Takav je, u fraku i pod cilindrom, bio i doček koji su na železničkoj stanici srpskim vojnicima priredili Bunjevačko-srpski narodni odbor i odbor sačinjen od građana mađarske narodnosti.
Ako sa stanovišta grada govorimo o Danu grada, godišnjici oslobođenja Subotice u Prvom svetskom ratu ili bilo kom drugom istorijskom jubileju, pristojnost i gospodstvenost su ono što treba istaći i negovati kao istorijski vredan deo gradske istorije.
To ne znači da nacionalne istoriografije ne mogu različito da vrednuju istorijske događaje i da svi treba da mislimo isto. Samo građanska mera i pristojnost mogu da saberu sve ljude na obeležavanju jubileja različitih istorijskih predznaka.
To u stvarnom životu znači da Subotičani nisu, sami po sebi, odlučivali o ishodu ni jednog svetskog rata ili o volji bilo kog habsburškog vladara.
U svoje vreme, ne bez neslavnih izuzetaka koje po svaku cenu treba zadržati u tom formatu, stari Subotičani su činili sve da grad sačuvaju od tektonskih mena istorije i to im je, gle čuda, uglavnom uspevalo.
Zahvaljujući tome danas imamo klasični centar grada, do duše pomalo oronuo, na koji smo ponosni i koji rado pokazujemo gostima. Grad je uglavnom uspevao da izbegne razaranja.
Povedimo se zajedničkim sadržateljem koji u artitmetici omogućava sabiranje razlomaka sa različitim imeniocima, dajući jedini ispravan rezultat.
To je važno.
Foto: Pixabay