Svetski dan borbe protiv raka, koji se obeležava 4. februara, ima za cilj podizanje svesti o značaju prevencije, ranog otkrivanja i lečenja malignih bolesti.
Ovogodišnja globalna kampanja nosi naziv „Jedinstveno povezani“, stavljajući pacijente i njihove jedinstvene potrebe u centar pažnje javnozdravstvenih napora.
Prema podacima, svake godine u svetu od raka oboli 19,3 miliona ljudi, dok se procenjuje da bi čak 30-50% slučajeva moglo biti sprečeno usvajanjem zdravih životnih navika, redovnim skrining pregledima i pravovremenim lečenjem. Uprkos napretku u medicini, do 2030. godine čak 75% svih prevremenih smrtnih ishoda od raka očekuje se u nerazvijenim i srednje razvijenim zemljama.
Najzastupljeniji maligniteti u svetu su rak pluća, rak dojke i rak debelog creva, koji zajedno čine trećinu svih slučajeva obolevanja i smrtnosti od raka. Rak pluća je najčešći kod muškaraca, dok je rak dojke vodeći uzrok smrtnosti kod žena.
U Srbiji je, prema podacima Registra za rak, tokom 2022. godine dijagnostikovano 41.578 novih slučajeva (22.056 muškaraca i 19.522 žene), dok je od raka preminulo 19.350 osoba. Među muškarcima su najčešći karcinomi pluća, debelog creva, prostate, mokraćne bešike i gušterače, dok žene najčešće obolevaju od raka dojke, pluća, debelog creva, grlića materice i jajnika.
Prevencija i rani skrining igraju ključnu ulogu u smanjenju obolevanja i smrtnosti od raka. Procene pokazuju da bi oko 40% malignih bolesti moglo biti sprečeno usvajanjem zdravih životnih navika, uključujući prestanak pušenja, umerenu upotrebu alkohola, zaštitu od sunčevog zračenja, pravilnu ishranu i redovnu fizičku aktivnost.
U Srbiji se sprovode nacionalni skrining programi za rano otkrivanje raka dojke, grlića materice i debelog creva:
Mamografija za žene od 50 do 69 godina, jednom u dve godine,
PAPA test za žene od 25 do 64 godine, jednom u tri godine,
FOB test za skrining raka debelog creva kod osoba od 50 do 74 godine, jednom u dve godine.
