Kanalizaciona voda, opterećena zagađujućim materijama, koja sporadično dotiče do prečistača, utiče na njegove perforanse. Godišnje se odloži tri hiljade tona digestovanog mulja. Od 2016. godine raste prosečna godišnja vrednost hemijske potrošnje kiseonika, tako da je u 2019. godini trostruko uvećana.
Tim portala Subotičke.rs
Međunarodna onlajn konferencija „Poboljšanje kvaliteta vode Palićkog jezera”, upriličena ove nedelje, bila je povod da potražimo najvažnije informacije o ekološkom stanju ovog, najvažnijeg turističkog resursa Subotice, mimo dobro poznatog problema dosadašnjeg nedostatka kanalizacione mreže.
Pomenuta konferencija organizovana je povodom skorog početka realizacije pomenutog projekta koji sprovodi “VTK inosistem” („VTK Innosystem”) iz Budimpešte, uz podršku Ministarstva inovacija i tehnološkog razvoja Mađarske i Agencije za razvoj „Zeleni centar zapadnog Balkana“.
Pored predstavnika VTK inosistema, na konferenciji su učestvovali državni sekretar Ministarstva zaštite životne sredine Robert Jakša, zamenik gradonačelnika Subotice Imre Kern, članica Gradskog veća zadužena za oblast komunalnih delatnosti i razvoja Čila Goli, predstavnici Javnog komunalnog preduzeća „Vodovod i kanalizacija Subotica“ i Javnog preduzeća „Palić-Ludaš“, kao i saradnici Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode i Vodoprivrednog preduzeća “Dunav-Tisa-Dunav“.
Zapremina jezera 13 miliona kubnih metara, voda četvrte klase
Prema podacima Zavoda za javno zdravlje, prikupljenim tokom 2019. godine, prečišćene vode Subotice, koje se u jezero Palić ulivaju nakon tretmana u prečistaču, predstavljaju osnovni izvor snabdevanja jezera vodom.
Palićko jezero ima zapreminu od 10 miliona kubnih metara vode, a iz prečistača se u jezero godišnje uliva 10 do 13 miliona kubnih metara.
Na osnovu hemijske potrošnje kiseonika, kvalitet vode jezera je četvrte klase. Voda ima, kako je navedeno, „slab“ ekološki status, što predstavlja pogoršanje u odnosu na 2018. godinu. Od 2016. godine raste prosečna godišnja vrednost hemijske potrošnje kiseonika, tako da je u 2019. godini trostruko uvećana.
Postoje indikatori prisustva toksičnih jedinjenja
Vrednosti biološke potrošnje kiseonika su i dalje veoma visoke za površinske vode i ukazuju na visok stepen opterećenja organskim materijama. U odnosu na vrednosti biološke potrošnje kiseonika iz 2018. godine primetan je značajan pad vrednosti, što je u suprotnosti sa hemijskom potrošnjom kiseonika. Velika razlika između ova dva parametra često je indikator prisustva toksičnih jedinjenja.
Prečistač vode projektovan je po standardima Evropske unije (Direktiva o vodama 2000/60/EC i Direktiva o prečišćavanju urbanih otpadnih voda 91/271/EEC) i podrazumeva maksimalno prisustvo 1 mg/l fosfora, 10 mg/l azot, 30 mg/l suspendovane materije, 20 mg/l BPK5 (biološka potrošnja kiseonika), 125 mg/l HPK (hemijska potrošnja kiseonika).
Znatno strože granične vrednosti parametara propisane su, na primer, za Bodensko jezero (0,3 mg/l fosfora, 15 mg/l BPK5, 60 mg/l HPK), a stroži kriterijumi propisan su i Strategijom vodosnabdevanja i zaštite vode u AP Vojvodini.
Digestovani mulj spada u kategoriju neopasnog otpada
Iskustva pokazuju da je značajan faktor koji utiče na performanse prečistača velika količina vode opterećene zagađujućim materijama koja periodično, u kratkom vremenskom periodu, dospeva iz kanalizacione mreže grada u prečistač. Poreklo ovih otpadnih voda je teško utvrditi, zbog konstrukcije kolektorske mreže i nepoštovanja propisa od strane pojedinih korisnika javne kanalizacije (nepristupačni šahtovi, nerazdvojene tehnološke vode od sanitarnih i sl). Ovi akcidenti mogu prouzrokovati ozbiljno ometanje prečišćavanja, pa čak i prestanak rada prečistača.
Zbog nepostojanja odgovarajuće lokacije za odlaganje digestovanog mulja iz prečistača, on se jednim delom odlaže u blizini obale Palićkog jezera, odakle se nutrijenti spiraju i vraćaju u jezero Palić. Izvršeno je ispitivanje digestovanog mulja i njegova kategorizacija. Mulj spada u kategoriju neopasnog otpada. Godišnje se odloži oko tri hiljade tona digestovanog mulja.
Prostor između Aleksandrovačke bare i Palićkog jezera u prošlosti je, za vreme većeg vodostaja, bio u potpunosti ispunjen vodom, čineći tako jedinstvenu celinu sa Palićkim jezerom.
Povlačenjem dela vode i isušivanjem prostora uz prugu, Aleksandrovačka bara je odvojena od Palića, a između se nalazila zamočvarena zona. U ovoj zoni krajem sedamdesetih godina 20. veka, počinje odlaganje gradskog otpada i lokacija se, u tu svrhu, koristi sve do danas.
Odlagalište se prostire od ostataka Aleksandrovačke bare do pruge Budimpešta-Beograd, dok su na lokaciji istočno od pruge, prema Senćanskom putu, formirane lagune i muljne kasete, stalno korišćene za odlaganje otpadnih muljeva iz industrije i sa uređaja za prečišćavanje otpadnih voda. Pored toga, sredinom pomenute lokacije protiče glavni kolektor (otvoreni kanal) kojim se gradske otpadne vode odvode do prečistačaa.
Može li deponija da posluži za proizvodnju struje?
Depresija u kojoj se deponija nalazi, stoga, ima ulogu retenzije viškova voda koje stižu iz gradske kanalizacije prilikom veće količine padavina, što povećava koncentraciju zagađujućih materija u vodama koje dospevaju na gradski prečistač. Činjenica da su odlagalište otpada, kao i pomenute lagune i muljne kasete, locirani u nekadašnjem koritu Palićkog jezera, ukazuje na nesumnjive hidrološke veze između pomenutih uzvodnih lokacija i Palićkog jezera. Iako ne postoje konkretni podaci o vrsti i količini polutanata koji ovim putem dospevaju u jezero, može se očekivati da polutanti i nutrijenti isprani sa kontaminiranog područja procednim vodama, jednim delom dospevaju u jezero preko podzemnih voda, a jednim delom do uređaja za prečišćavanje drenažom preko otvorenog kanala.
U emisiji našeg portala “Sa Suboticom na ti” Ivane Zečević inženjer Miljan Vuksanović predstavio je futurističko rešenje ptema kojem bi modernom tehnologijom, prisutnom u Srbiji, mulj iz jezera bio prebačen na Aleksandrovačku baru u svrhu prekrivanja deponije, nakon čega bi se stekli uslovi za instalaciju male gasne centrale za proizvodnju električne energije.
Neophodan zaštitni pojas
Neophodno je uspostaviti zeleni zaštitni pojas sastavljen od autohtonih drvenastih, žbunastih i travnatnih vrsta biljaka duž cele obale jezera (optimalne širine oko 20 m), u kome ne bi bilo primene đubriva i hemijskih sredstava, i u kome bi se formirala staza koja bi, osim u turističke svrhe (za kretanje pešaka, biciklista i drugih aktivnosti), služila i za prolaz čuvarske službe i interventnih vozila.
Neadektvano rešeno odvođenje otpadnih voda na lokacijama u blizini jezera (nepostojanje kanalizacione mreže, propustljive septičke jame i direktno ulivanje otpadnih voda u jezero bez prečišćavanja), kao i poljoprivredne aktivnosti u neposrednoj blizini jezera, dodatno pogoršavaju kvalitet vode. Odsustvo podataka o uticaju ovih zagađivača onemogućava planiranje i formiranje prioriteta.